Quản Lý Chất Thải Rắn Là Gì? Biện Pháp Quản Lý Chất Thải Rắn Hiệu Quả

Trong các chất thải tác động xấu đối với môi trường phải kể đến chất thải nguy hại – chất thải phát sinh trong quá trình sản xuất, chất thải y tế để lại nhiều hậu quả, khó dự liệu trước với môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. 

Đó là lý do mà chất thải cần được quản lý riêng biệt để giảm thiểu tác hại đối với môi trường sống của chúng ta. Vậy quản lý chất thải là gì? Nguồn chất thải từ đâu đến. Cùng tham khảo bài viết dưới đây để có câu trả lời nhé.

Quản lý chất thải là gì?

Quản lý chất thải được hiểu là một số quá trình phòng ngừa giảm thiểu chất thải bằng cách giám sát, phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế và xử lý chất thải. Theo đó, chất thải là nguồn chính gây ô nhiễm môi trường, quản lý chất thải là hình thức quan trọng để kiểm soát tình trạng ô nhiễm. 

Việc quản lý chất thải rắn được chấp nhận bởi các hộ gia đình, để chủ doanh nghiệp toàn thế giới, quá trình công nghiệp có những tác động tích cực và tiêu cực. Tác động xấu đó là tạo ra lượng lớn chất thải rắn.

Các loại chất thải

• Rác thải hữu cơ: rác từ việc chế biến thực phẩm, thức ăn như rau, quả, trái cây, hoa quả ở chợ, rác nhà bếp
• Chất cháy: Giấy, lá khô, gỗ, bao bì đựng vật phẩm cứu trợ,… có độ ẩm thấp và tính hữu cơ cao
• Chất không cháy như: chai lọ, kim loại, đá, thủy tinh,…
• Chất thải độc hại: Thuốc sơn, bóng đèn, bình xịt, hóa chất, thùng đựng phân bón và thuốc trừ sâu, xi đánh giày
• Chất tái chế như kim loại, giấy, nhựa, thủy tinh
• Tro hoặc bụi: Dư lượng từ đám cháy được sử dụng để nấu ăn
• Chất thải xây dựng: Bê tông vỡ, đống đổ nát, mái lợp,…
• Động vật chết: Xác của các loại động vật chết hoặc các loại động vật khác
• Rác thải cồng kềnh: lốp xe, cành cây,…
• Chất thải bẩn: Chất thải bệnh viện như chất dịch cơ thể, chất thải bệnh viện

Nguồn chất thải đến từ đâu?

Mỗi ngày, hàng tấn chất thải được xử lý ở các bãi chôn lấp rác thải khác nhau. Chất thải này đến  từ văn phòng, khu công nghiệp, nhà cửa và các hoạt động nông nghiệp khác. Các bãi rác này tạo ra mùi khó chịu nếu không xử lý và lưu trữ chất thải đúng cách. Nó có thể gây ô nhiễm không khí xung quanh và ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và môi trường. Sau đây là các nguồn chất thải:

Rác thải sinh hoạt

Đây là các loại rác bị loại ra trong khi sinh hoạt, hoạt động thường nhật của con người. Bất kỳ hoạt động sống nào của con người cũng sản sinh ra môi trường lượng rác thải đáng kể. Trung bình có 0.5 – 1kg rác được thải ra ngoài. Nếu không xử lý sẽ dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Rác thải sinh hoạt có 3 loại:

Rác hữu cơ

Đây là loại rác dễ bị phân hủy, được tái chế thành phân hữu cơ hoặc thức ăn cho động vật gồm:

• Thực phẩm thừa sau khi lấy đi chế biến: rau củ bị hư thối
• Thực phẩm hỏng: cơm/thức ăn/canh thừa hoặc thiu như cafe, bã chè
• Hoa, lá, cỏ, cây không được sử dụng: cỏ cây bị cắt xén, hoa rụng,…

Rác vô cơ

Là loại rác không thể sử dụng vì không có khả năng tái chế, chúng chỉ được xử lý bằng cách chôn lấp:

• Bao bì bọc ngoài hộp/chai thực phẩm
• Túi nilon bỏ đi, những chiếc túi có thể “sống sót” khá lâu. Nếu chôn lấp dưới đất, nó có thể phân hủy trong 400 – 600 năm
• Vật dụng/thiết bị bỏ đi trong đời sống của con người

Rác thải tái chế

Là loại rác khó phân hủy nhưng có thể tái sử dụng, ví dụ như: giấy thải, vỏ lon thực phẩm, vỏ hộp chai. Chúng được phân loại kỹ lưỡng và cho vào các nhà máy để chế tạo thành các sản phẩm hoặc nguyên liệu mới bán ra thị trường để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng

Rác thải văn phòng

Được hiểu là văn phòng phẩm không còn sử dụng, chúng có thể là bút hết mực, thước hỏng, tập, giấy báo cũ

Rác thải công nghiệp

Là những loại rác có thành phần cực độc như ngâm chất hóa học, chất tẩy rửa, phế liệu công nghiệp,…

Rác thải nông nghiệp

Là loại rác thải ra từ các hoạt động trong nông nghiệp như chai lọ, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật và các túi nilon, chai lọ bằng nhựa, thủy tinh, kim loại hoặc các gói thuốc. Thậm chí lọ thuốc bảo vệ vẫn chưa được sử dụng hết, đã và đang vứt bỏ không đúng cách và ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng

Rác thải xây dựng

Rác thải được tạo ra từ các công trình xây dựng, sửa chữa dự án. Các loại rác thải này còn gọi là xà bần, gồm gạch đá, vụn đất,…

Rác thải y tế

Rác thải y tế là những vật thể dạng rắn, lỏng, khí thải ra từ cơ sở y tế, phân loại rác thải y tế cụ thể:

• Chất thải lây nhiễm: băng gạc, đồ băng bó, găng tay,… những vật tư tiếp xúc với máu và chất thải bệnh nhân
• Vật sắc nhọn: kim tiêm, dao mổ, kéo mổ, xi lanh, ống hút, lưỡi dao, thủy tinh vỡ,…
• Chất thải phòng thí nghiệm: Gồm ống nghiệm, găng tay, bình đựng vật cấy hoặc chất gây bệnh như túi máu, vi sinh vật
• Dược phẩm: những loại thuốc quá hạn sử dụng cần hoàn trả, thuốc hư hỏng, bị đổ,…
• Bệnh phẩm: Là mô người nhiễm bệnh/không nhiễm bệnh, bộ phận cơ thể người, thi thể, nhau thai, mô và xác động vật trong phòng thí nghiệm.

Hậu quả của việc quản lý chất thải rắn kém

Môi trường quanh chuồng trại

Hệ thống xử lý chất thải không phù hợp, đội quản lý chất thải thành phố, chất thải chất lên thành đống lớn trở thành mối đe dọa nặng nề. Có thể là khả năng nhận thức của mọi người chưa cao về việc giữ gìn môi trường sống trong lành sạch sẽ. Nên họ vẫn dọn dẹp cho nhà cửa và không gian của họ được ngăn nắp, nhưng chưa thực sự có ý thức về môi trường của cộng đồng

Ảnh hưởng đến sức khỏe của con người

Xử lý chất thải không đúng cách có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân gần khu vực bị ô nhiễm hoặc bãi rác. Sức khỏe của công nhân xử lý chất thải và các nhân viên khác liên quan đến cơ sở chôn lấp lân cận cũng có nguy cơ lây bệnh cao hơn. Tiếp xúc cùng chất thải được xử lý không đúng cách có thể dẫn đến các vấn đề về hô hấp, kích ứng da, nhiễm trùng máu và thậm chí là vấn đề sinh sản.

Vi khuẩn sinh sôi gây ra các loại bệnh truyền nhiễm

Khi đổ chất thải này, buộc các loại vật liệu phân hủy trong điều kiện không phù hợp, không hợp vệ sinh và không được kiểm soát. Sau vài ngày phân hủy tạo mùi hôi, trở thành nơi sinh sản của các côn trùng gây bệnh và các sinh vật truyền nhiễm. Hơn thế, nó còn gây mất thẩm mỹ của toàn khu vực

Vấn đề về môi trường

Chất thải từ khu công nghiệp là nguồn cung cấp kim loại độc hại, chất thải nguy hại và hóa chất. 

Khi thải ra ngoài môi trường, chất thải có thể gây ra các vấn đề sinh học và hóa lý cho môi trường sống. Từ đó có thể ảnh hưởng hoặc thay đổi năng suất của đất ở khu vực cụ thể đó.

Ô nhiễm nguồn nước ngầm và đất

Với chất liệu và các loại hóa chất độc hại có thể ngấm vào đất và ô nhiễm nguồn nước ngầm. Trong quá trình thu gom chất thải rắn, chất thải nguy hại thường trộn lẫn bởi rác thải thông thường và chất thải dễ cháy, làm cho quá trình xử lý khó khăn và rủi ro hơn

Phát ra khí thải độc

Khi chất thải nguy hại như thuốc trừ sâu, thủy ngân, pin chứa chì, kẽm và dung môi tẩy rửa, chất dẻo, chất thải điện tử bị đốt cháy, chúng tạo ra dioxin, furan, polychlorinated biphenyls và các khí khác. Những chất độc này có thể gây ra nhiều loại bệnh khác nhau, nguy hiểm nhất có thể kể đến đó là bệnh ung thư.

Đe dọa đến sự sống của sinh vật trên cạn và dưới nước

Một hành động nhỏ của chúng ta cũng có thể ảnh hưởng đến động vật và chúng phải chịu hậu quả do xử lý rác thải và chất thải không đúng cách. Tiêu thụ xốp và tàn thuốc là nguyên nhân gây ra cái chết cho động vật biển. Động vật có nguy cơ ngộ độc khi tiêu thụ cỏ gần các khu vực ô nhiễm hoặc bãi rác do chất độc ngấm vào lòng đất.

Đọc thêm: Sự thật về rác thải biển, nỗi ám ảnh của đại dương

Phương pháp quản lý chất thải hiệu quả

Chôn lấp hợp vệ sinh

Được áp dụng để tái chế, tro xỉ của lò đốt, chất thải công nghiệp. Đây là phương pháp kiểm soát sự phân hủy của chất thải rắn khi chúng được chôn nén và phủ lấp bề mặt. Chất thải rắn trong bãi chôn lấp sẽ bị tan rữa do quá trình phân hủy sinh học để tạo ra sản phẩm cuối cùng là axit hữu cơ, hợp chất amon, khí CO2, nito. Phương pháp chôn lấp thường áp dụng để chôn lấp chất thải phóng xạ, chất thải nguy hại ở các bãi chôn lấp thiết kế đặc biệt đối với rác thải nguy hại.

Ủ rác sinh học

Quá trình ủ rác được áp dụng đối với chất hữu cơ không độc hại, lúc đầu là khử nước, tiếp đến là xử lý đến lúc thành xốp và ẩm. Độ ẩm và nhiệt độ sẽ được kiểm soát giữ cho vật liệu ở trạng thái hiếu khí trong thời gian ủ. Quá trình tạo ra nhiệt riêng nhờ oxy hóa chất hữu cơ. Sản phẩm cuối cùng của phân hủy CO2, nước và hợp chất hữu cơ bền vững như sợi, lignin, xenlulo,…

Phục hồi và tái chế

Hoạt động tái chế có từ lâu tại Việt Nam, các chất thải có thể tái chế như đồ nhựa, kim loại và giấy được các hộ gia đình bán cho người mua đồng nát sau đó chuyển về làng nghề. Rác thải điện tử là một trong những loại rác được tái chế khá nhiều tại Việt Nam. Máy tính, tivi, đầu máy hỏng được bán cho đội ngũ thu gom phế thải sau đó tách ra lấy linh kiện và đem bán cho cơ sở tái chế.

Nhiệt Phân

Đây là phương pháp quản lý chất thải rắn được phân  hủy hóa học bằng nhiệt mà không có sự hiện diện của oxy, thường xảy ra dưới áp suất và nhiệt độ 430 độ C. Các chất thải  rắn được biến đổi thành khí, cặn rắn carbon và tro với một lượng chất lỏng nhỏ. 

Điều này giữ cho môi trường sạch sẽ và giảm thiểu các vấn đề về định cư và sức khỏe. Hạn chế các hệ thống phá hủy phân tử hữu cơ được clo hóa bằng nhiệt tạo ra sản phẩm cháy không hoàn toàn gồm dioxin và furan. Các hợp chất này có độc tính cao trong phạm vi nghìn tỷ. Cặn mà nó tạo ra có thể là chất thải nguy hại cần xử lý, bảo quản và tiêu hủy đúng cách. 

Đốt

Đây là phương pháp phổ biến để xử lý chất thải đặc biệt là chất thải độc hại công nghiệm, chất thải nguy hại y sinh. Xử lý khói thải từ việc thiêu đốt là vấn đề đặc biệt cần được quan tâm. Phụ thuộc vào thành phần của khí thải, phương pháp xử lý có thể được áp dụng: kết tủa, oxy hóa, trung hòa,…) phương pháp lý hóa (hấp thụ, điện ly) phương pháp cơ học (lọc, lắng,…)

Ngoài việc sử dụng công nghệ, kỹ thuật xử lý rác thải, giáo dục trong lĩnh vực rác và quản lý rác là rất quan trọng. Vì thế, người dân cần có thói quen phân loại rác ngay tại nguồn, bởi lẽ phân loại rác thải từ đầu nguồn không chỉ giúp giảm ô nhiễm môi trường mà còn nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho người dân. Nhờ đó, tình trạng ô nhiễm môi trường được cải thiện đáng kể. 

Trên đây là những thông tin cơ bản về quản lý chất thải, hy vọng bài viết mang đến cho bạn đọc nhiều kiến thức hữu ích về việc phân loại và xử lý chất thải.